Verzameling

René R. van der Beek

De wederopbouw die na de vele bombardementen en doelbewuste vernietiging al tijdens de oorlog was begonnen, kon eerst na het vertrek van de bezetter in alle omvang ter hand worden genomen.
Waar het trambedrijf op reclamegebied al een aanzienlijke staat van dienst had neergezet was het in middels toch al bijna 20 jaar bestaande busbedrijf op dit gebied bijna volledig buiten schot gebleven. Maar dat zou veranderen!

De Bus als reclameobject
Was bij de tram, zoals wij hiervoor hebben gelezen, het voeren van reclames in allerlei vormen al volledig ingeburgerd, bij de bus was dit zeker niet het geval.
Hoewel de bus binnen de RET organisatie in de zomer van 1928 haar intrede had gedaan, leek het voeren van dakreclame exclusief voorbehouden aan de wereld van de tram.
Zelfs de bescheiden reclamestickers op de ruiten van de bus waren aan de binnenzijde aangebracht, daarmee uitsluitend voorbehouden aan de passagiers.
Zo werd in een beperkt aantal van de eerste series Krupp-bussen de aandacht gevraagd voor: K.Tiktak’s Thee-Koffie, fotohandel FOTAM, fotocamera’s en andere ‘kleine’ leveranciers.

Het is ruim na de oorlog wanneer de bus echt in beeld komt als reclame object. Niet alleen voor wat betreft de reeds genoemde binnenstickers, maar ook in de vorm van metalen reclameborden die aan de zijkanten van de bussen gemonteerd worden.

De eerste dakreclame

Wij schrijven 1 november 1953, het moment waarop de RET in verband met de mogelijke toename van het aantal buslijnen, de letteraanduiding voor de lijn wijzigt in een cijferaanduiding, dat het genomen besluit om ook op bussen dakreclames te gaan voeren, gestalte krijgt.

Het is de firma P.J. van Puffelen die vanaf 1 september 1951 alle publiciteit in, op en aan de RET bussen en trams gaat verzorgen en daarom ook de dakreclames van de bussen op zich neemt. Om daaraan bekendheid te geven adverteert dit bedrijf in veel Nederlandse regionale kranten, zoals het Twentsch Dagblad Tubantia, waarin op 3 september van dat jaar onderstaande advertentie verschijnt.


De RET vond echter het belang daarvan zo miniem dat er geen melding van werd gemaakt in het jaarverslag.

De dakreclames beperkten zich tot drie producenten; Erdal schoencrème, Ca-Va-Seul schoenpoets en Hooimeijer beschuit.
De Erdal reclame verscheen op enkele bussen van de Saurer series 201-220 (204, 206, 218), 226-235 (233) en 261-280 (268).
erdal

De Ca-Va-Seul reclame (eerste uitvoering) verscheen op de Saurer serie 236-260 (238, 243, 246, 247 en 250)
va-448-9

De Hooimeijer dakreclame werd gevoerd op enkele bussen van de Saurer serie 251-260 (252, 253, 258, 260)
hooimeijer
Een aparte vermelding verdient de dakreclame van juwelier Ameling die als enige op Saurer bus 262 was geplaatst en later verhuisde naar Holland Saurer 501.

ameling

Al deze dakreclames zijn in een later stadium op de Holland Saurer serie 501-585 geplaatst. De meeste compleet met plank, maar enkele Saurers uit de 200-serie bleven met een lege plank zonder reclame rondrijden.

Bus 201, Saurer-Verheul,Gerrit Jan Mulderstraat ter vervanging van lijn 22 ivm stremming in de Statentunnel, 18-4-1958, tramhalte, (foto: J. Niehorster)

Bus 201, Saurer-Verheul,Gerrit Jan Mulderstraat ter vervanging van lijn 22 ivm stremming in de Statentunnel, 18-4-1958, tramhalte, (foto: J. Niehorster)

Op de foto Saurer autobus 201 zonder zijn Erdal reclame deze verhuisde naar de Holland Saurer 502 om later daar ook weer verstoten te worden door reclame van Hooimeijer beschuit.

De metalen reclameborden die op de zijkanten van de bussen verschenen vormen een verhaal op zich. Hoewel het scala aan adverteerders niet zo omvangrijk was, werd deze wijze van adverteren op aanzienlijk ruimere schaal toegepast dan waar het de dakreclames betreft.
Vanaf 1953 komen we op de zijkanten van diverse bussen metalen borden tegen van MIR, JAV, GRADA, GRADIX, LEXINGTON, later aangevuld met TARVO en MARTINI en op de achterzijde De Nederlanden van 1845.
Deze laatste kende twee uitvoeringen; een brede versie voor op de in het midden gesitueerde achterdeur van de Saurers 206 en de 236, waardoor echter het RET logo niet meer zichtbaar was, waardoor bijna alle series twee staande borden aan de achterzijde toebedeeld kregen.
Alleen bij de in 1963 en 1964 gehuurde Amsterdamse Kromhouts verhuisde het RET-logo naar de linkerkant omdat zij hun ‘Amsterdamse’ reclameborden van ‘de Nederlanden van 1845’ behielden. Toen vanaf 1965 het nieuwe rechthoekige RET-logo op de bussen verscheen waren de twee kleine bordjes niet meer nodig en verschenen ook in Rotterdam grote (stickers). Op de museumbussen 754 en 770 zijn de kleine borden nog te bewonderen.
In principe kregen alle bussen deze bekende De Nederlanden reclameborden, maar als (tijdelijke) uitzonderingen zijn bekend de: 204, 207, 258, 321, 502, 507, 510, 517 en 523.

De zijborden

De oudste RET bussen die vanaf eind 1953 nog van zijreclameborden werden voorzien zijn enkele vooroorlogse Kromhout exemplaren. Uit de Kromhout serie 50-59 waren dit de 51 (reclameborden GRADIX en LEXINGTON), de 55 (LEXINGTON) en de 59 (GRADA, GRADIX en LEXINGTON).
Van de Kromhout-Verheul serie 71-101 was de 82 getooid met reclameborden van GRADIX en LEXINGTON en bij de Kromhout-Allan serie 123-132 was de 123 voorzien van een LEXINGTON bord.
Uit de van MEGGA overgenomen serie 21-26 kreeg de 22 reclameborden van LEXINGTON en GRADIX.

Bus 59, Kromhout-Verheul (klein type),
6 cyl. hercules, lijn 54, 1955 met
zijreclame van GRADA en Lexington.

De na de oorlog in dienst gestelde Saurer series kunnen als de baanbrekers worden gekenmerkt.
Met uitzondering van de serie 221-225 werden de series 201-220, 226-235, 236-260, 261-280, 281-291, 301-315, 316-330 en 401-421/422-446 ruimschoots voorzien van deze reclamevorm.

Een foto-inventarisatie leert ons dat de onderstaande reclames zijn gevoerd door de bussen;
FLEXA: 430 (497 ex430).
GRADA: 217, 233, 246, 250, 252, 253, 258, 260, 261, 262, 271, 273, 276, 280, 283, 305, 209, 310, 311, 402, 405, 406, 421, 426, 427, 439.
GRADIX: 201, 204, 207, 212, 215, 217, 218, 226, 229, 230, 238, 247, 252, 258, 260, 262, 271, 279, 280, 281, 283, 285, 286, 314, 317, 320, 323, 328, 401, 406, 407, 414, 424.
JAV: 201, 226, 230, 237, 244, 273, 274, 280, 281, 282, 284, 289, 304, 307, 315, 317, 318, 325, 327, 328, 329, 401, 404, 405, 410, 415, 416, 418, 420, 421, 424, 425, 426, 428, 432, 435, 436, 438, 439, 440.
LEXINGTON: 201, 207, 215, 230, 232, 233, 235, 243, 244, 246, 250, 252, 253, 254, 258, 260, 261, 262, 271, 273, 274, 276, 279, 280, 281, 283, 286, 305, 307, 310, 311, 317, 320, 321, 322, 401, 402, 405, 406, 413, 414, 421, 424, 426, 427, 435, 438, 439.
MARTINI: 407, 413, 428, 430, 431, 435, 436, 446, (497 ex430).
MIR: 201, 203, 216, 232, 235, 243, 244, 250, 252, 253, 261, 262, 263, 264, 269, 272, 274, 275, 277, 281, 289, 307, 313, 315, 320, 325, 326, 401, 402, 404, 405, 407, 408, 409, 410, 411, 412, 413, 415, 417, 418, 421, 425, 427, 429, 431, 433, 435, 436, 439, 441, 442, 445, 446.
TARVO: 413, 428, 430, 431, 435, 446.

Voortborduren met de Holland-Saurer

Met de komst van de nieuwe Saurer-Werkspoor bussen met een opbouw van Hainje, de onder het model Holland-Saurer bekend geworden serie 501-585 kwam er meer eenheid in de verschijning van bussen in de Rotterdamse straten.
De Krupp’s waren reeds lang uit zicht net als de Crossley’s die nooit van reclame waren voorzien en voorafgaand aan de komst van deze 85 voor die tijd moderne autobussen had men al twee jaar ervaring op kunnen doen met dakreclame en zijborden.
Voor wat betreft reclamedoeleinden had dit type bus echter een voordeel ten opzichte van de oudere types; ze waren een stuk langer. Dat kwam met name tot uiting bij de plaatsing van de zijborden waarvan er in een enkel geval wel drie stuks de zijkant van een bus tooiden.

Bus 563, lijn 31, Cleyburchstraat, 5-6-1966 met de FAAM dakreclame en Martini zijreclame. (foto C.G.M. Krebbers)
Dat alles had tot gevolg dat de verschijning van de bus als reclameobject dat van de tram enigszins begon te benaderen met dien verstande dat de voorzijde van de bus verschoond bleef van reclame uitingen.

Als dakreclame werden er twee nieuwe adverteerders gevonden, Faam en Oranjeboom.
Binnen de Holland-Saurer serie waren de Faam reclames te zien op de: 517, 519, 520, 521, 524, 525, 526, 528, 529, 531, 561, 562, 563, 576, 577 en 578. Oranjeboom was minder vertegenwoordigd en was geplaatst op de 533, 537, 539, 544 en 582.
Hooimeijer werd geplaatst op de 502, 503, 506, 507 en 581 en Ca-Va-Seul slechts op de 510 en 515. Erdal tenslotte was te zien op de 508, 509, 510 en 523. Zoals eerder opgemerkt droeg de 501 voor korte tijd de reclame voor Ameling.

62-021-02

715-03

Wat betreft de zijreclames zou het nog tot 1965 duren voor het publiek naast de GRADA, GRADIX, JAV, MIR en LEXINGTON ook kennis kon gaan maken met FLEXA, MARTINI en TARVO.

Het leverde het volgende beeld op:
Flexa: 525, 535, 550, 553, 554, 567, 568, 577, 578, 579, 582 en 583.
Grada: 501, 509, 515, 517, 519, 523, 524, 526, 529, 530, 536 en 538.
Gradix: 502, 508, 510, 517, 519, 523, 528 en 574.
JAV: 501, 504, 505, 506, 507, 511, 513, 520, 537, 539, 544, 545, 549, 550, 559, 561, 562, 565, 577, 581 en 585.
Lexington: 501, 504, 506, 509, 510, 515, 517, 519, 523, 524, 526, 529, 530, 531, 536, 538, 544, 560, 581 en 585.
Martini: 514, 516, 539, 546, 547, 549, 550, 554, 555, 561, 562, 571, 582, 575, 576, 579, 583 en 584.
MIR: 502, 505, 510, 511, 515, 516, 517, 520, 521, 524, 525, 528, 534, 539, 542, 545, 549, 557, 559, 560, 561, 562, 566, 568, 574, 576, 577, 579, 582 en 583.
TARVO: 514, 555, 572, 575, 576, 579, 584.

Opmerkelijk is dat waar de diverse borden op verschillende plaatsen werden gemonteerd, die van LEXINGTON meestal aan de trottoirkant en die van MARTINI meestal aan de straatkant een plek kregen.
De twee reclameborden voor de Nationale Nederlanden op de achterzijde werden ook in deze serie op een aantal bussen geplaatst, zoals de 506, 520, 550, 552, 559, 562, 566, 571, 572, 583 en 584.

De met de Holland-Saurer veel gelijkenis vertonende 700-serie bouwde ook in reclame opzicht voort op het bestaande concept.
Dat met uitzondering van de beide als toerwagen/sightseeingbus uitgevoerde 711 en 712 die compleet verschoond bleven van elke vorm van reclame.

De Faam dakreclame werd gevoerd door de 701, 702, 703 en 705, de Hooimeijer dakreclame door de 705 en de Nederlanden reclame met dubbele platen op de achterzijde door de 707.

Flexa: 701, 702, 703, 705, 708, 709, 710.
Grada: 704
Gradix: 707, 709
JAV: 704, 705, 706.
Lexington: 702, 704, 705, 706, 707.
Martini: 701, 702, 705, 708, 709.
MIR: 702, 703, 705, 706, 707, 709, 710.
TARVO: 701, 702, 705, 708.

Bus 702, Kromhout-Hainje, lijn 35, Rochussenstraat, 1965 (Verzm. C. Scholte)

Bus 702, Kromhout-Hainje, lijn 35, Rochussenstraat, 1965 (Verzm. C. Scholte)

Het Saurer tijdperk wordt feitelijk afgesloten met de aanhangbussen 1001-1009 die alleen aan de zijkanten werden voorzien van voornamelijk GRADIX en LEXINGTON reclame.
Grada: 1009
Gradix: 1001, 1003, 1004, 1008, 1009.
Lexington: 1001, 1004, 1005, 1006, 1007, 1009
MIR: 1003, 1005, 1009
Tarvo: 1006, 1007


VERHEUL-KROMHOUT
Met de komst van de jaren zestig liep het tijdperk van de Saurers ten einde en kwam de naam Verheul bovendrijven.
Wat de busreclame betreft werd de insteek op basis van het bekende Engelse spreekwoord ‘Never change a winning team’ gehandhaafd.
reclameborden-flexa-1a

De dakreclames kregen gezelschap van Flexa, de achterzijde van de bussen bleef gehandhaafd met de 2 De Nederlanden van 1845 borden in combinatie met het oude rode ronde RET-logo en de brede uitvoering na invoering in 1965 van het zwarte rechthoekige nieuwe RET-logo. Aan de zijkanten verschenen nieuwe adverteerders zoals Opel, De Stam en Chiquita en verdween Gradix.


De gevoerde ‘De Nederlanden’ reclame was afhankelijk van het RET-logo.

Op de Verheul-Werkspoor serie 713-729 verschenen de volgende zijreclames:
Chiquita: 716.
De Stam: 715, 718.
Flexa: 715, 718, 719, 720, 722, 725, 726.
Grada: 723, 725, 728.
JAV: 715, 717, 718, 720, 722, 724, 725, 727, 728, 729.
Lexington: 723, 725, 728.
Martini: 713, 714, 715, 716, 717, 718, 719, 720, 723, 728, 729.
MIR: 713, 715, 716, 717, 721, 725, 728, 729.
Opel: 714, 715, 717, 719.
Tarvo: 713, 715, 718, 719, 720, 723, 728, 729.

De Oranjeboom dakreclame werd gevoerd door de: 713, 714, 715, 716, 717, 718, 719, 728 en de Flexa reclame door de: 720, 724, 725, 727, 728, 729. Met de Faam dakreclame reden de: 720, 722, 723, 725, 726, 729. De reclame op de achterzijde met De Nederlanden werd gevoerd door de 715, 716, 717, 718, 720, 722, 725, 727 en 729.

De Verheul serie 730-759 zou met de meeste dakreclames de deur sluiten. De Oranjeboomreclamer verscheen nog op de 754, 756, 757, 758 en 759, de Flexa reclame op de 747, 748, 755 en 759 en de Faam reclame op de 747 en de 748. Ca-Va-Seul was nog het meest vertegenwoordigd met plaatsingen op de 730, 741, 743, 744 en 745.
Van de 733, 738, 744, 746, 747, 751, 754, 756 en 757 was de achterzijde voorzien van de Nederlanden van 1845 reclame die overigens vanaf 1962 vervangen door die van Nationale Nederlanden waar het verzekeringsbedrijf in opging.

In de loop van de Verheulseries kon een terugloop van dakreclames worden geconstateerd. De 760-769 was in zijn geheel van Ca-Va-Seul dakreclames voorzien, maar in de laatste 770-779 serie waren nog slechts twee bussen getooid met dakreclame; de 782 met Ca-Va-Seul en de 797 met FAAM.

Bus 768, Verheul-Kromhout, garage Kleiweg

De achterzijden bleven onveranderd getooid met die van de Nederlanden van 1845, later vervangen door Nationale Nederlanden. Wel valt op dat er voor het eerst bussen verschijnen met wel 3 zijreclames.

De Verheul-Kromhout-Werkspoor 799, garage Sluisjesdijk, is aan één zijde getooid met reclame voor zowel
De Stam, Flexa als Het Vrije Volk.
(foto: Carel Scholte)

Wat betreft de zijreclames levert een inventarisatie van de Verheul 730-759 serie het volgende op:
Chiquita: 733, 744, 746, 751, 754.
De Stam: 734, 736, 739, 740, 741, 745, 747, 748, 750, 752, 754, 755, 757.
Flexa: 730, 734, 736, 739, 741, 743, 744, 745, 747, 748, 750, 752, 754, 755, 756, 757, 758.
Gradix: 748.
JAV: 730, 731, 732, 733, 734, 735, 736, 737, 743, 744, 746, 747, 748, 755, 759.
Lexington: 734, 746, 748.
Martini: &30, 733, 735, 737, 738, 739, 741, 742, 743, 744, 745, 746, 747, 748, 750, 751, 754, 755, 757, 758, 759.
MIR: 733, 738, 739, 744, 746, 748, 753, 758.
Opel: 733, 735, 738, 740, 744, 746, 747, 750, 751, 752, 754.
Tarvo: 735, 739, 741, 742, 743, 744, 745, 748, 754, 755, 757, 759.

De Verheul 760-799 geeft, mét de komst van een nieuwe reclame, het Vrije Volk en het volledig verdwijnen van de GRADA en GRADIX reclames, het volgende beeld:
Chiquita: 768, 769, 772, 788, 795.
De Stam: 760, 761, 762, 763, 764, 767, 768, 769, 770, 771, 772, 775, 777, 778, 780, 781, 787, 788, 789, 790, 793, 794, 796, 798, 799.
Flexa: 760, 761, 762, 763, 764, 765, 766, 767, 768, 770, 771, 772, 774, 775, 778, 779, 780, 782, 784, 785, 786, 789, 790, 791, 792, 794, 795, 796, 798, 799.
Het Vrije Volk: 799.
JAV: 760, 762, 764, 768, 769, 770, 773, 776, 777, 778, 780, 783, 784, 786, 788, 790, 791, 792, 794, 796, 799.
Lexington: 760, 762,
Martini: 760, 761, 762, 753, 767, 768, 771, 772, 773, 774, 776, 777, 778, 779, 781, 794, 795, 797, 798, 799.
MIR: 762, 765, 768, 769, 770, 788, 792, 793, 799.
Opel: 760, 762, 763, 764, 767, 768, 769, 770, 771, 772, 774, 777, 781, 789, 790, 793, 794, 795, 796, 798, 799.
Tarvo: 760, 761, 773, 776, 777, 778, 779, 794, 797.

Tot de komst van de standaardbus in 1966 waren er naast de Verheulseries nog enkele andere series bussen die van reclame waren voorzien.
Met uitzondering van de VIP-bus nummer 1 en de gehuurde Kromhoutserie 1-10 van de HTM die geen reclame voerden waren er de MAN busserie 801-803, de Magirus-Deutz serie 101-112 nog 3 Leyland busseries; de 201-238, de 239-285 en de 901-928.

Het nieuwe logo van Nationale Nederlanden
verdreef het jarenlang ingeburgerde beeld
van de Nederlanden van 1845
.

Waar de Nederlanden van 1845/Nationale Nederlanden reclame op de achterzijde nog steeds praktisch alle bussen bleef sieren, was het duidelijk dat de dakreclames met uitzondering van de Leyland-Pantherserie 201-285, voorlopig tot het verleden behoorden.
De reclame op de zijkanten echter bleef, vaak zelfs uitgebreid tot 3 reclames per zijde, gehandhaafd waarbij er buiten het soms verschijnen van een nieuwe tekst of afbeelding, zich geen bijzondere veranderingen bij de adverteerders voordeden.
Wel werd de metalen plaat vaarwel gezegd en overgegaan op stickervellen.
De huidige toepassing van kunstoffilm was nog een toekomstige techniek.
De MAN-serie 801-803 was bescheiden getooid. De 801 met reclames van JAV en MIR, de 802 met FLEX, JAV, Martini, MIR, Lexington en Tarvo en de 803 met FLEX, JAV, Martini, Lexington en Tarvo. Deze serie moest het echter als één van de eersten doen zonder dakreclame.

De Magirus 101-112-serie reed met de volgende reclames:
FLEX: 106, 107, 109.
Gradix: 103.
JAV: 101, 104, 105, 106, 107, 111, 112.
Lexington: 103, 104, 105, 107, 110, 111, 112.
Martini: 104, 106, 107, 108, 110, 112.
MIR: 101, 104, 105, 106, 107, 108, 112
Tarvo: 104, 106, 109, 110, 112.

En ineens verschijnt er weer een enkele GRADIX reclame, ditmaal op de Magirus-Deutz 103 (foto: C.G.M. Krebbers)

De Leyland-Panter serie 201-238 werd gezien met de volgende reclames:
Chiquita: 201, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236, 237, 238.
De Stam/Fokkelman: 201, 202, 204, 205, 207, 208, 210, 211, 212, 213, 214, 216, 217, 219, 221, 222, 225, 227.
FLEX: 201, 203, 204, 205, 206, 207, 208, 210, 212, 213, 215, 216, 217, 219, 221, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 236, 237, 238.
HVV: 201, 205, 207, 210, 213, 216, 217, 221, 222, 224, 225, 226, 227, 229, 230, 232, 234, 235, 237.
De Klerk: 203, 204, 206, 208, 212, 215, 221, 224, 234, 237.
Martini: 201, 207, 209, 211, 212, 217, 223, 225, 226, 230, 231, 238.
Tarvo: 201, 207, 209, 211, 212, 217, 231.
Opel: 202, 206, 211, 212, 214, 215, 219, 220, 221, 223, 224, 225, 227, 229, 234, 235, 236, 237, 238.
RET: 212, 215, 221, 223, 226, 234, 235, 237.

Als dakreclame dient hier wel de 236 te worden vermeld met de 2e uitvoering van de Ca-Va-Seul reclame.

De Leyland-Panter serie 239-285 was echter weer ruimschoots getooid met dakreclames en zou daarmee de laatste serie worden die dakreclames op de houten planken had gemonteerd.
Het betrof de reclame voor Ca-Va-Seul op de 241, de reclame voor Skol-bier op de bussen 260 t/m 282, met uitzondering van de 270, 273 en 272 die evenals de 246-259 en 284-285 waren voorzien van reclame voor Stimorol.

va-448-9

ret20a

skol-dakreclame

Wat betreft de zijreclames werd deze serie gezien met de volgende adverteerders:
Chiquita: 254, 268, 283.
De Klerk: 245, 246, 247, 248, 251, 253, 254, 260, 261, 267, 279, 283, 284.
De Stam/Fokkelman: 239, 240, 241, 242, 245, 246, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 258, 260, 261, 263, 264, 265, 266, 267, 271, 272, 273, 274, 275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 284.
FLEX: 239, 240, 241, 242, 243, 245, 246, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 258, 259, 260, 261, 262, 265, 266, 267, 268, 271, 272, 273, 274, 275, 277, 278, 279, 281, 282, 284.
HVV: 239, 240, 241, 243, 245, 246, 248, 249, 251, 252, 254, 255, 260, 261, 262, 263, 265, 266, 267, 271, 272, 273, 275, 277, 278, 281, 284.
Martini: 239, 240, 241, 243, 244, 245, 246, 251, 254, 256, 257, 258, 260, 266, 268, 270, 271, 280, 283, 284.
Opel: 241, 242, 245, 246, 247, 248, 250, 251, 252, 253, 254, 257, 260, 261, 264, 266, 267, 268, 269, 270, 276, 279, 280, 283, 284, 285.
RET: 245, 246, 247, 251, 254, 260, 261, 267, 268, 276, 283, 284.
Tarvo: 241, 245, 246, 251, 254, 258, 260, 266, 284.

En tenslotte de Leyland-Worldmaster serie 901-928 was voorzien van de volgende reclames:
De Klerk: 914, 922.
De Stam/Fokkelman: 901, 902, 903, 904, 905, 906, 907, 908, 909, 910, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 917, 918, 919, 920, 921, 922, 923, 924, 925, 926, 927, 928.
FLEX: 902, 903, 904, 905, 906, 907, 908, 909, 910, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 917, 918, 919, 920, 921, 922, 923, 924, 925, 926, 927, 928.
HVV: 906, 908, 911, 912, 913, 914, 915, 916, 919, 920, 921, 922, 924, 925, 928.
JAV: 903, 907, 918, 922, 925, 928.
Martini: 901, 903, 907, 908, 910, 915, 918, 921, 922, 927.
MIR: 907, 916, 922.
Opel: 901, 902, 905, 907, 908, 912, 913, 914, 915, 916, 917, 919, 920, 921, 922, 923, 925, 926, 928.
Tarvo: 901, 907, 908, 910, 915, 918.

Onderstaande afbeeldingen geven een goed overzicht van de gebruikte en ook later nog te gebruiken zijreclames.Het is inmiddels ook de tijd dat overgeschakeld wordt van de metalen borden naar de stickers.Martini was daar eind 1964 de eerste mee.

reclameborden-jav-de-nederlanden-flexa-1
reclameborden-flexa-verf-1
lexington
resize-of-rek

Het tijdperk van de standaardbussen is aangebroken. Verdwijnt de dakreclame nu echt of komen er andere soorten van reclames?
In een volgend hoofdstuk over busreclame volgt meer informatie.