Railatlas van Rotterdam

2.5 MARCONIPLEIN
Rond de wisseling van de 19de naar de 20ste eeuw was het huidige Marconiplein niet meer dan een bocht in de dijk die de Oud-Mathenesserpolder van de Nieuw-Mathenesserpolder scheidde. Deze dijk vormde een onderdeel van Schielandsch Hooge Zeedijk, die thans in gewijzigde vorm en onder andere namen nog steeds als één der voornaamste waterkeringen in en om Rotterdam fungeert.
Over en deels onderlangs deze dijk reed sinds 1882 de stoomtram van de RTM tussen Schiedam en Rotterdam. Ter hoogte van genoemde bocht in deze dijk lag een boerderij met de naam “De Hooge Boomen”. De grens tussen Schiedam en Rotterdam liep eveneens nog ter hoogte van deze locatie, waar destijds in de verre omgeving nog nauwelijks sprake was van enige andere bebouwing.
In de 20ste eeuw zou daarin veel verandering komen. Als eerste verscheen daar in 1908 een goederenspoorlijn naar de havens langs de Westzeedijk in Delfshaven. Deze spoorlijn kruiste de tramlijn even ten oosten van genoemde boerenhoeve. Deze tramlijn was overigens in 1906 geëlektrificeerd en werd sindsdien als lijn 8 door de RETM geëxploiteerd. Nadat in Delfshaven de bebouwing van de Mathenesserdijk was doorgebroken werd deze tramlijn over de nieuw aangelegde Schiedamscheweg geleid en kwamen de tramsporen over en langs de Mathenesserdijk (voorlopig) te vervallen. Ter weerszijde van de Schiedamscheweg ontwikkelde zich al snel bebouwing in de vorm van de woonwijken Bospolder en Tussendijken.

Begin jaren twintig werd ook de huidige Mathenesserweg aangelegd en in 1922 kwam er een keerlus als begin- en eindpunt voor een versterkingslijn 8A op de samenkomst van de Mathenesserweg en de Schiedamscheweg direct ten oosten van de spoorlijn. Omdat dit aansloot op de Vierhavenstraat waar tussen 1912 en 1916 nieuwe havens waren gegraven werd dit eindpunt dan ook aangeduid als ‘Havenspoor’. Het duurde overigens nog tot 15 juni 1928 voordat deze locatie de officiële straatnaam Marconiplein werd toebedeeld. De bebouwing in deze omgeving, zoals bijvoorbeeld het bekende ‘Witte Dorp’ was in die jaren grotendeels voltooid en rond 1930 kwam er op en rond dit Marconiplein een indrukwekkende sporensituatie gereed met tramsporen op de Schiedamscheweg, de Mathenesserweg, de Mathenesserdijk en een kringspoor via de Dirk Danestraat. Op het Marconiplein en op de Schiedamscheweg lagen verschillende opstelsporen voor de daar eindigende tramlijnen 7, 17 en 18. Via de Schiedamscheweg reed tot 1934 lijn 20 en sinds 1936 lijn 10 van en naar Spangen en lijn 8 naar Schiedam, terwijl over de Mathenesserweg lijn 4 naar Schiedam doorreed. Al met al kwamen in die periode maar liefst zes tramlijnen op dat Marconiplein. De verkeersituatie werd er met al die tramlijnen en het steeds drukker wordende verkeer, mede als gevolg van de ontwikkeling van de Merwehaven, steeds chaotischer. Om die reden vond in 1940 een ingrijpende reconstructie van het plein plaats. Daarbij werd een rotonde aangelegd met daarin een keerlus voor trams vanaf zowel de Mathenesserweg als de Schiedamscheweg. Dwars door deze keerlus lagen de doorgaande sporen, terwijl op de Mathenesserweg en op de Schiedamseweg een haltespoor was voor de daar eindigende tramlijnen 16 en 17, in 1944 nog korte tijd aangevuld met een lijn 20. Van en naar Schiedam reden de lijnen 4 en 8, terwijl lijn 10 van en naar Spangen reed en op het plein vlak voor de kruising met de havenspoorlijn afboog.

En hoewel een groot deel van de wijken langs de Mathenesserweg en de Schiedamscheweg bij het zogenaamde ‘vergeten bombardement’ in 1943 werd verwoest (evenals een drietal op de Schiedamscheweg achtergelaten tramwagens) veranderde er aan de sporensituatie op en rond het Marconiplein lange tijd niets. Wel werd in 1948 in verband met de asfaltering en spoorvernieuwing op de Mathenesserweg tijdelijk weer via een nu dubbelsporige omleiding door de Dirk Danestraat gereden. Pas in 1967 werden de sporen op de Schiedamseweg tussen het Marconiplein en Schiedam iets noordelijker verlegd in verband met het op Deltahoogte brengen van de dijk aldaar.

Marconiplein, rechts beneden de Schiedamseweg, rechts de Mathenesserweg, boven de Mathenesserdijk, 1930