Een stukje geschiedenis over het Hofplein vinden wij terug in het personeelsblad van Gemeentewerken Rotterdam: “Timmerhuis” van juni 1951.
uit het ”Timmerhuis’!: Juni 1951
Het wederopbouwplan voor de binnenstad dwong tot een grote verandering van hert bestaande wegenschema.
Reeds vanaf 1941 wordt gewenkt aan de aanleg van het nieuwe wegenstelsel. Terwijl vele nieuwe straten werden aangelegd en hun namen aan het stratenboekje werden toegevoegd, verdwenen oude straten, ofschoon de nomen van de laatste vaak in de omgeving zijn blijven voortleven.
Voordat een nieuwe straatnaam in het stratenboekje kan worden opgenomen is er heel wat gebeurd; veel werk is er verricht en vaak is er, vooral door de weggebruikers vanwege de opbrekingen en wegomleggingen, op de afdeling Bestratingen gemopperd.
Zo staat momenteel het Hofplein en omgeving in het middelpunt van belangstelling. Het verkeer wordt hier langs verschillende omleggingen geleid en men ziet allerlei werkzaamheden verrichten. De bedoeling van dit artikeltje is: Eens te vertellen, wat daar gaande is.
Begonnen is met de definitieve aanleg van het Hofplein en aangrenzende straten, t.w.: Coolsingel, Weena, Pompenburg en Schiekade. Uiteraard is het niemand ontgaan, dat al geruime tijd in deze omgeving gewerkt wordt. Voor een goed overzicht is het derhalve dienstig in het kort na te gaan, wat zich hier reeds heeft afgespeeld.
Nadat de grote puinruimingen achter de rug waren, vertoonden de wegen hier een beloop, zoals dit in schets no. 1 is weergegeven.
Illustratie-1 Het Hofplein in 1941
In de grond, onder de wegen, bevond zich echter nog een onderheide betonplaat, van de vroegere Coolvest, benevens funderingen van oude gebouwen, bruggen, kademuren enz. Zowel de betonplaat als de oude funderingen moesten nog worden opgeruimd. Allicht vraagt men zich af, waarom datgene; wat vroeger ander de straat zat, nu ook niet onder de nieuwe wegen kan blijven. Om twee redenen is zulks niet mogelijk.
De voornaamste reden is, dat het Hofplein ongeveer één meter lager komt te liggen dan vroeger. Bedoelde oude funderingen zouden dus te dicht onder het nieuwe wegoppervlak komen te liggen en passage voor de riolen en bedrijfsleidingen onmogelijk maken.
Vervolgens zal het beloop van de nieuwe wegen afwijken van het oude beloop, zodat de genoemde betonplaat er vreemd onderdoor zou slingeren, waardoor de wegen zeer ongelijk zouden zakken. Voor dit sloopwerk moesten de bestaande straten zijdelings worden uitgezwaaid.
De Spoorwegen waren inmiddels met de bouw van het hulpviaduct aan de Schiekade begonnen, zodat ook hier de zaak ging leven.
Geleidelijk aan ontstond een situatie als aangegeven in schets no. 2.
Illustratie 2 Het Hofplein in 1948
Hierna kon de sloper zijn gang gaan, de betonplaat met kademuren verdween, evenals de funderingen van de oude poorten enz.
Het spreekt vanzelf, dat verschillende uit oudheidkundig oogpunt belangrijke zaken, zowel door opmetingen als door fotografische
opnamen werden vastgelegd.
Nadat aldus de ondergrond was gezuiverd, werd het collecteurriool, hetwelk in de as van Hofplein en Pompenburg moest komen,gemaakt. Eveneens werden de leidingen voor de stadsverwarming, welke het Hofplein moesten passeren, aangelegd.
Inmiddels hadden de Bedrijven hun wensen betreffende de te leggen kabels en buizen kenbaar gemaakt en nadat de leidingen op papier waren ingedeeld, werd met het leggen hiervan begonnen.
Ook de R.E.T. maakte op Pompenburg alvast een begin met het leggen van de tramsporen.
Zo zijn we dan na deze terugblik weer bij het -heden aangeland, dit wil zeggen, dat nu het tijdstip is bereikt, waarop met de definitieve straataanleg kan worden begonnen.
Nu moet men niet denken, dat er niet meer in de grond gegraven wordt. Bij de straataanleg behoort o.m. de aanleg van de riolering.
Als we bedenken, dat voor dit werk ruim 4000 m. riool moet worden gelegd, 420 kolken moeten worden geplaatst en 1000 m. spruitriool nodig is om de kolken op de riolering aan te sluiten, dan is het duidelijk, dat er nog heel wat grond verzet moet worden. Bovendien moet voor de afgraving van de gedeelten, welke te hoog liggen en voor de inkassingen van de te maken wegfunderingen ± 30.000 m3 grond worden verplaatst, nog afgezien van het ruimen van de zich onder de Pompenburg N.Z. bevindende resten van oude funderingen, welke tijdens het werk moeten worden gesloopt.
Als het gehele werk klaar zal zijn, ontstaat een situatie, zoals schets
no. 3 deze laat zien.
Illustratie 3 Het Hofplein in 1951
Daar evenwel bestaande wegen op sommige plaatsen de uitvoering van het werk belemmeren, dienen deze voor een goede verkeerspassage en voor een vlotte uitvoering te worden omgelegd, dit is de reden, dat U momenteel bij voorbeeld langs het Doofstommeninstituut rijdt. Een grappenmaker vond in deze omleggingen een reden om te spreken van het Doolhofplein.
Voor dit werk is natuurlijk een werkplan gemaakt. Goed geteld valt het werkplan in 12 fasen uiteen. Het is niet doenlijk het werkplan hier precies uiteen te zetten, vooral ook omdat er zich nog wel omstandigheden zullen voordoen, waardoor wijzigingen in het plan zullen optreden. Wel kan worden gezegd, dat het de bedoeling is de Coolsingel het eerst gereed te hebben, waarna het zuidelijk gedeelte van het Pompenburg zal volgen. Omstreeks einde Mei zal de tram op haar nieuwe baan rijden.
Daarna komen achtereenvolgens: Weena, Schiekade en Pompenburg N.Z. gereed, terwijl de bestrating voor het Hofplein-station het laatst klaar zal zijn. Gerekend wordt het werk aan het einde van dit jaar gereed te hebben. Daar de bestrating van de rijbanen, tezamen een oppervlakte van ongeveer 25.000 m2, wordt aangegoten en het aangieten een „mooi-weer” werk is, moet er hard worden gewerkt om klaar te zijn, vóór de herfstregens ons komen „verblijden”.
Daar de bestrating voor het Hofplein-station niet wordt aangegoten, zal het duidelijk zijn, waarom de aanleg hiervan voor het laatst is bewaard.
De afbeelding van de maquette, vervaardigd door de Dienst van Stadsontwikkeling en Wederopbouw laat zien, hoe het Hofplein er in de toekomst uit zal zien. Deze foto is genomen vanuit het Westen. We zien dus de Weena op de voorgrond, de Coolsingel rechts, de Schiekade links en Pompenburg op de achtergrond. Tevens blijkt dat het Hofplein een circulatieplein wordt, rondom een vierkant middenplein met afgeronde hoeken, het zogenaamde stuivertje, hetwelk een doorsnee heeft van 62 m.
De verkeersbaan krijgt met inbegrip van een fietspad van 3 m. een breedte van 20,50 m. De trambaan ligt in het midden van de straat, terwijl in het stuivertje, dus in het middenplein, een zogenaamde storingsring komt te liggen, welke bij stagnatie kan worden gebruikt. Het middenplein, dat een halve meter verdiept komt te liggen van een sierbestrating zal worden voorzien, wordt voorlopig niet aangelegd en blijft tijdelijk gazon.
Op het plein worden in de rand van het stuivertje, – in de assen van de vier toegangswegen -, vier hoge lichtmasten geplaatst, welke 22 m. boven de straat zullen uitsteken. Teneinde het zakken of overhellen tegen te gaan, wordt onder de masten een fundering gemaakt, terwijl de punten van de betonpalen, welke hiervoor worden gebruikt, ongeveer 19 m. onder de straat verdwijnen.
De verlichting langs de binnenzijde van het plein wordt ook iets bijzonders, men denkt hier de kant van de rijstraat te verlichten met uit „paddestoelen’ neerslaand licht.
Als we nu de vier op het Hofplein samenkomende straten eens gaan bezien, dan blijkt dat de rijbanen 9 m. breed worden. Zij krijgen evenals de rijbaan van het plein een gewalste fundering, waarop een bestrating van aangegoten keien wordt aangebracht.
Wanneer de bebouwing langs deze straten grotendeels zal zijn voltooid en de ergste verzakkingen achter de rug zijn, zal wellicht de mogelijkheid van asfaltering onder de ogen worden gezien. Naast de rijbanen komen, in de trottoirs uitgespaard, parkeerkommen ter breedte van 2 m.
De middenvluchtheuvels, waarop de trams rijden, krijgen een breedte, variërend van 7 tot 15 m. De trambaan in _,dé rijstruiten
krijgt een betonfundering. terwijl deze in de vluchtheuvels komt te rusten op een ballastbed van steenslag.
Tussen de gevels gemeten, wordt de Coolsingel gemiddeld 65 m., de Weena 100 m., Pompenburg 58 m. en de Schiekade 50 m. breed. Het is derhalve duidelijk, dat hier zeer brede trottoirs ontstaan. Voorlopig worden deze echter, op plaatsen waar nog geen bebouwing aanwezig is op 5 m. breedte aangelegd. Voor de brede trottoirs is in de toekomst een groter formaat tegels gedacht, welke een roodachtige kleur krijgen. De afmetingen van deze tegels worden 40 x ó0 c.m. terwijl onze normale grijze tegels 30 x 30 c.m. meten.
Bij wijze van proef zal het trottoir voor het Raadhuis, dat ongeveer
20 m. breed wordt, met deze grote tegels worden bestraat terwijl kleine ronde witmetalen verkeerspunaises, hierin de weg voor de trouwkoetsen zullen afbakenen.
Ook de banden langs de brede trottoirs hebben een grotere breedte, dan die we tot nu toe gewoon waren; ze zullen 50 c.m. breed worden en krijgen eveneens de roodachtige kleur.
De banden en tegels van de middenvluchtheuvels behouden de normale afmetingen. Daar de tram niet zoals op de oude Coolsingel, tussen twee vluchtheuvels zal rijden, maar op een geheel vlakke vluchtheuvel, worden
de plaatsen, waar de passagiers veilig kunnen staan met roodachtige tegels belegd. terwijl voor de rest grijze tegels worden gebezigd. Het is dus hier straks zo: „Staat U op rood, dan staat U veilig!!’
Ook de trottoirbanden langs de vluchtheuvels krijgen de nieuwe kleur.
De nieuwe situatie
In de trottoirs van Weena en Coolsingel is met het leggen van de
leidingen een strook vrijgehouden, zodat daar paviljoens en kiosken
gebouwd kunnen worden. Vanzelfsprekend is er ook op ruimte voor de nodige bomen gerekend. De Weena, welke thans wordt aangelegd van Hofplein tot Karel Doormanstraat, zal het volgend jaar, na voltooiing van het „Groothandelsgebouw” en de tunnel onder het nieuwe Stationsplein, kunnen worden doorgetrokken tot aan de Diergaardesingel.
Zolang het nieuwe D.P. station niet zal zijn gebouwd, zal de tram van de Weena, ruim 100 m vanaf het Hofplein, in Noordelijke richting blijven afbuigen, teneinde haar passagiers naar het tegenwoordige D.P.station te kunnen brengen.
Enkele terreintjes voor het Hofplein-station, tussen de aan te leggen straten gelegen, zullen van een eenvoudige groenaanleg worden voorzien, terwijl in het grootste hiervan het bestaande Oorlogsgedenkteken zal worden opgenomen.
Wanneer de afdeling Bestratingen, dit werk zal hebben voltooid, wacht zij op de bouwers, die langs de nieuw aangelegde straten zullen moeten gaan bouwen. Dan zal zij het Hofplein andermaal, – nu van gevel tol gevel -, kunnen opleveren, waarna Rotterdam hopelijk geen Hofplein-vraagstuk meer zal hebben.
Moge dit spoedig zo zijn!!
J. J. van Zwol.