Railvervoer

De RETM had de volgende series motorrijtuigen in gebruik.

Elektrisch Motor Rijtuig serie 1-20
Na het besluit tot aanleg van de elektrische tram in Rotterdam en de daarmee gepaard gaande overgang van de particuliere onderneming RTM naar de eveneens particuliere RETM, waar de gemeente overigens heel veel invloed had, per 7 april 1904, werden in de loop van 1905 de rijtuigen van de eerste serie 1-20 afgeleverd.
Het Belgische Métallurgique was de leverancier en met een lengte van 8540 mm en een radstand van 1800 mm voldeden de twee-assers aan de gestelde eisen.

Het eerste elektrische motorrijtuigen arriveert vanuit België.

Het eerste elektrische motorrijtuigen arriveert vanuit België bij station Delftsche Poort, 1905.

Met een ACEC motor die 2×15 kW uurvermogen hadden de wagens een gewicht van 10 Ton.
De wagens 1-10 telden door een opstelling met langsbanken 20 zit- en 16 staanplaatsen, de wagens 11-20 moesten het door een opstelling van dwarsbanken moesten met 1 zitplaats minder doen.
Aanvankelijk hadden deze rijtuigen open balkons welke in 1908 werden voorzien van kopramen.
Na klachten van reizigers over de ventilatie werd in 1922 besloten de twee zijruiten te vervangen door 6 kleinere waarvan er 2, de tweede en de vijfde, geopend konden worden.
Een klein onderscheid van de wagens 1-15 met de 16-20 rijtuigen betrof een stang bij het balkon en draaihekjes in plaats van klaphekjes.
De voertuigen werden met uitzondering van de 1 en 11, die de museumstatus verkregen, in 1931 uit dienst genomen.

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
1Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
2Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
3Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
4Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
5Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
6Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
7Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
8Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
9Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
10Métallurgique85401800ACEC2x1510201619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
11Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
12Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
13Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
14Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
15Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
16Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
17Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
18Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
19Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET
20Métallurgique85401800ACEC2x1510191619051905In 1908 zijn de open balkons voorzien van kopramen en in 1922 zijn de 2 grote zijruiten vervangen door 6 kleine. In 1927 over naar RET

Klik hier voor de fotogalerij van de serie 1-10

Klik hier voor de fotogalerij van de serie 11-20

Elektrisch Motor Rijtuig serie 21-70
De uitbreiding van het tramnet en het toenemend aantal reizigers leiden tot de bestelling van de serie 21-126. De serie bestaat uit drie afzonderlijke series nl. 21-70, 71-90 en 91-126 en zijn herkenbaar aan de drie ramen die gedeeltelijk konden worden neergelaten. Aan weerszijden bevinden zich langsbanken in totaal plaats biedend aan 20 reizigers. Daarnaast waren er 13 staanplaatsen. De eerste serie 21-70 werd in 1906 in de blauwe kleur met gouden biezen geleverd door het Belgische Ragheno
In tegenstelling tot de eerste serie 1-20 beschikken deze trams al over voor de bestuurder afgesloten balkons zij het dat deuren ontbreken.
Technisch beschikten zij over 2 motoren van 20 pk en de elektrische uitrusting werd geleverd door A.C.E.C. De wagens hadden een gewicht van 9,5 ton en een lengte van 8540 mm.

Van twee, naar drie ruiten.

Van twee, naar drie ruiten, motorrijtuig 25, remise Kralingen, 1912

In de loop der jaren werden er een aantal modificaties aangebracht. Als eerste werd in de jaren 1912-1915 de kleur gewijzigd in crème met okergele biezen en nummer, welke nummers overigens in 1924 in het rood werden geschilderd. In 1920 werden de petroleumlantaarns van de rijtuigen vervangen door vaste elektrische frontlantaarns. In 1922 werden de routeborden aan de zijkanten op het dak vervangen door kortere exemplaren van 3 meter om op de kopse kanten reclame mogelijk te maken. Later verviel deze reclame. In 1925 werden de raamstijlen versmald. Na de overgang van de RETM naar de RET zijn zij nog enkele jaren ongewijzigd in dienst gebleven tot zij in 1931 werden afgevoerd.

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
21Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
22Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
23Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
24Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
25Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
26Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
27Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
28Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
29Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
30Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
31Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
32Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
33Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
34Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
35Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
36Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
37Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
38Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
39Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
40Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
41Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
42Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
43Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
44Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
45Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
46Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
47Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
48Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
49Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
50Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
51Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
52Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
53Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
54Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
55Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
56Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
57Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
58Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
59Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
60Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
61Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
62Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
63Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
64Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
65Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
66Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
67Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
68Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
69Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET
70Ragheno85401800ACEC2x159,5201319061906In 1927 over naar RET

Klik hier voor de fotogalerij van de serie 21-45

Klik hier voor de fotogalerij van de serie 46-70

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 71-90
De tweede tranche in de serie 21-126 was de serie 71-90. Deze werd in 1906 geleverd door het Belgische L’Energie met een elektrische uitrusting van A.E.G. Met iets sterkere motoren van 27 pk waren gewicht en lengte hetzelfde als de eerste serie; 9,5 ton en 8540 mm. Het aantal zit- en staanplaatsen was ook gelijk; 20 en 13.
Ook aan deze serie werden in de loop der jaren een aantal modificaties aangebracht. Als eerste werd in de jaren 1912-1915 de kleur gewijzigd in crème met okergele biezen en nummer, welke nummers overigens in 1924 in het rood werden geschilderd. In 1920 werden de petroleumlantaarns van de rijtuigen vervangen door vaste elektrische frontlantaarns. In 1922 werden de routeborden aan de zijkanten op het dak vervangen door kortere exemplaren van 3 meter om op de kopse kanten reclame mogelijk te maken. Later verviel deze reclame. In 1925 werden de raamstijlen versmald.

De koersborden vervangen door reclameborden.

De koersborden vervangen door reclameborden, motorrijtuig 88, lijn 23, Kootsche Kade

Een klein verschil met de eerste en de derde serie (21-70 en 91-106 betrof de plaatsing van de koplantaarns en de koersborden die enigszins ten opzichte van elkaar verschilden. Na de overgang van de RETM naar de RET zijn zij nog enkele jaren ongewijzigd in dienst gebleven tot zij in 1933 werden afgevoerd. Voor museumdoeleinden is wagen 86 in de originele blauwe kleur bewaard gebleven.

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
71Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
72Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
73Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
74Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
75Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
76Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
77Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
78Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
79Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
80Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
81Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
82Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
83Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
84Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
85Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
86Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
87Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
88Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
89Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET
90Energie85401800AEG2x219,5201319061906In 1927 over naar RET

Klik hier voor de fotogalerij van de serie 71-90

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 91-106
Van het Belgische Metallurgique kwam ook nog in 1906 de serie 91-106 net als de vorige serie ook met een elektrische uitrusting van A.E.G. Twee motoren van 27 pk en een lengte van 8540 mm, maar iets zwaarder dan de vorige twee series, nl. 10 ton. Door de wat sterkere motoren t.o.v. de serie 21-70, kon ook deze serie met zwaardere aanhangrijtuigen rijden.

Motorrijtuig 93 in de oude uitvoering met de petroleumlantaars.

Motorrijtuig 93 in de oude uitvoering met de petroleumlantaars, gehavend door een aanrijding, remise Delfshaven, 1913.

EMR 93, remise Delfshaven, 1913.

En motorrijtuig 93 in 1927 op het Oostplein met de nieuwe lantaarns.

En motorrijtuig 93 in 1927 op het Oostplein met de nieuwe lantaarns.

Ook aan deze serie werden in de loop der jaren een aantal modificaties aangebracht. Als eerste werd in de jaren 1912-1915 de kleur gewijzigd in crème met okergele biezen en nummer, welke nummers overigens in 1924 in het rood werden geschilderd. In 1920 werden de petroleumlantaarns van de rijtuigen vervangen door vaste elektrische frontlantaarns.
Na de overgang naar de RET bleven zij nog tot 1933-1934 in dienst waarbij de 92 als enige in de RET kleur heeft rondgereden.

Klik hier voor de fotogalerij 91-106

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
91Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
92Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
93Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
94Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
95Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
96Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
97Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
98Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
99Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
100Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
101Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
102Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
103Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
104Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
105Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET
106Métallurgique85401800AEG2x2110201319061906In 1927 over naar RET

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 107-126
Met de komst van de serie 107-126 wordt in 1907 gekozen voor Allan, toen nog gevestigd aan de Oudedijk in Rotterdam, als leverancier. De onderstellen waren afkomstig van machinefabriek Spronck en de elektrische installatie wederom van A.E.G. Met motoren van 27 pk elk en een gewicht van 9,5 ton hadden ook zij een lengte van 8540 mm. Ook bij deze serie kan van de kopraamstijlen, frontlantaarns, aantal zit- en staanplaatsen en beschildering hetzelfde worden gezegd als van de eerdere series.
Ook deze serie werd in de jaren 1933-1934 door de R.E.T. van het rijtuigpark afgevoerd. Voor museumdoeleinden werd rijtuig 119 in de crème kleur bewaard.

Klik hier voor de fotogalerij 107-126

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
107Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
108Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
109Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
110Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
111Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
112Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
113Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
114Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
115Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
116Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
117Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
118Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
119Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
120Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
121Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
122Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
123Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
124Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
125Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET
126Allan85401800AEG2x219,5201319071907In 1927 over naar RET

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 127-151
Een jaar na aflevering van de serie 107-126 is Allan wederom uitverkoren voor een vervolg, de serie 127-151. Praktisch geheel gelijk aan de vorige serie met uitzondering van het onderstel dat ditmaal door Allan zelf werd gefabriceerd en de elektrische uitrusting die van A.C.E.C. kwam.

Motorrijtuig 128 met het door Allan zelf geproduceerde onderstel.

Motorrijtuig 128 met het door Allan zelf geproduceerde onderstel.

Motorrijtuig 148, lijn 6, Schieweg, 1934 (verzameling Casper v.d. Werf)

EMR 142, lijn , Station Maas

Motorrijtuig 142, lijn 3, Station Maas

emr 140, lijn 6, Coolsingel, 9-1933

Motorrijtuig 140, lijn 6, Coolsingel, 9-1933 (foto: H. Solle)

Het was wel de eerste serie van RETM trams die door de RET in de jaren 1931 en 1932 werd verbouwd. Naast de RET kleuren zwart en okergeel werden de trams voorzien van dwarsbanken, sterkere motoren en schaarbeugels ter vervanging van de originele sleepbeugels.
Overigens waren uit de vorige twee series ook de 92 en de 119 als enige in de RET kleuren omgeschilderd.
Diverse beugels werd uitgeprobeerd, zoals bijgaande drie foto’s laten zien.

Met uitzondering van de 127 en de 150 werden deze motorwagens tussen 1938 en 1941 door de RET verbouwd tot de aanhangwagenserie 1127-1151 en werden tussen 1947 en 1950 buiten dienst gesteld.

Klik hier voor de fotogalerij 127-151

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
127Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
128Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
129Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
130Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
131Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
132Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
133Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
134Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
135Allan85402500ACEC2x2210201319071907In 1927 over naar RET
136Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
137Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
138Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
139Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
140Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
141Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
142Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
143Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
144Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
145Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
146Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
147Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
148Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
149Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
150Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET
151Allan85402500ACEC2x2210201319081908In 1927 over naar RET

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 152-176
Zes jaar na aflevering van de laatste serie 3-ruiters volgde in 1913/1914 een nieuw type motorrijtuig met 4 ramen..
Weer afkomstig van Allan met een A.C.E.C. uitrusting, motoren van 27 pk, een lengte van 9340 mm en een gewicht van 11 ton. Duidelijk grotere trams, wat zich ook liet zien in het aantal passagiers waarvoor 18 zit- en 18 staanplaatsen beschikbaar waren. Daarvoor waren dwarsbanken geplaatst waarvan de rugleuning kon worden omgekeerd naar de rijrichting. Een ander dak met ventilatieroosters boven de ramen. Ook was deze serie als eerste bij de aflevering al in de crème kleur geschilderd. De elektrische frontlantaarns kwam net als bij de voorgaande series pas in 1920.

Weer een uit erbij! Motorrijtuig 152 bij aflevering door Allan met vier ruiten.

Weer een ruit erbij! Motorrijtuig 152 bij aflevering door Allan met vier ruiten.

Rond 1931 volgde ook voor deze rijtuigen bij de RET een modernisering met de nieuwe zwart-okergele kleur, zwaardere motoren en schaarbeugels. De wagens 155, 170 en 175 werden in 1941 verbouwd tot aanhangwagen.
Na de oorlog werden in 1946 veertien motorrijtuigen verkocht aan de Haagse Tramweg Maatschappij, die er echter niet onverdeeld gelukkig mee was omdat zij in Den Haag twee aanhangrijtuigen moesten trekken, wat niet lukte. Van deze serie waren het de 161, 164, 165, 167, 172, 173, 174 en 176. De overige voertuigen werden in 1957 buiten dienst gesteld.

Klik hier voor de fotogalerij 152-176

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
152Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
153Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
154Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913van 1914-1918 ter beschikking van het Rode Kruis voor gewondentransport, In 1927 over naar RET
155Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
156Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
157Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
158Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913van 1914-1918 ter beschikking van het Rode Kruis voor gewondentransport, In 1927 over naar RET
159Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
160Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
161Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
162Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913van 1914-1918 ter beschikking van het Rode Kruis voor gewondentransport, In 1927 over naar RET
163Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
164Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
165Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
166Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
167Allan93402500ACEC2x2211,5181819131913In 1927 over naar RET
168Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914van 1914-1918 ter beschikking van het Rode Kruis voor gewondentransport, In 1927 over naar RET
169Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
170Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
171Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
172Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
173Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
174Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
175Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET
176Allan93402500ACEC2x2211,5181819141914In 1927 over naar RET

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 177-201
De ervaringen met de door Allan geleverde motorrijtuigen waren zo goed dat andermaal een serie vierruiters werd besteld. Door de eerste wereldoorlog waren echter de materialen moeilijk verkrijgbaar waardoor eerst in 1921/1922 de wagens konden worden afgeleverd. Smit leverde de elektrische installatie en de 2 motoren waren 34 pk sterk.
Ook hier weer veel overeenkomsten met de eerdere serie 152-176, maar er waren ook duidelijke verschillen. Voor het eerst waren de balkons voorzien van deuren en dus geheel afgesloten.
Verder waren er de reeds bekende smalle raamstijlen, elektrische frontlantaarns en de crème kleur. Vanwege de deuren waren de balkons iets langer dan gebruikelijk waardoor de lengte van het rijtuig toenam tot 9460 mm.
Het gewicht was 12 ton en het aantal zitplaatsen gelijk met de vorige serie; achttien. Door de grotere balkons waren er wel meer staanplaatsen nl. 26.
Na de overgang naar de RET werd ook deze serie omgebouwd en gemoderniseerd, waarbij de zwart-okergele kleur en de schaarbeugel weer de belangrijkste uiterlijke kenmerken waren.

Motorrijtuig 192, de eerste serie met afgesloten balkons, als museumrijtuig.

Motorrijtuig 192, de eerste serie met afgesloten balkons, als museumrijtuig.

In de oorlog werden de 155, 170, 175, 197, 198 en 201 omgebouwd tot aanhangrijtuig en werd motorrijtuig 192 als museumrijtuig bewaard.
Na de oorlog werden enkele rijtuigen verkocht naar Den Haag. Van deze serie waren dat de 187, 188, 189, 193, 196 en 200.. De overige werden omstreeks 1950 buiten dienst gesteld.

Klik hier voor de fotogalerij 177-201

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
177Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
178Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
179Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
180Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
181Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
182Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
183Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
184Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
185Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
186Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
187Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
188Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
189Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
190Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
191Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
192Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
193Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
194Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
195Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
196Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
197Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
198Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
199Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
200Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET
201Allan94602500Smit2x2512182019211921In 1927 over naar RET

Elektrisch Motor Rijtuig Serie 202-221
Net als de termen ‘Parkwagen’ en ‘Allan’ is ook de benaming ‘Delmez’ bij de meesten bekend.
Deze als laatste aan de RETM door Allan geleverde serie motorrijtuigen 202-221, werd in 1924 afgeleverd.
Het waren de grootste motorrijtuigen tot dan toe met een lengte van 10430 mm en een gewicht van 13 ton. Plaats voor 50 passagiers waarvan er 21 konden zitten op dwarsbanken. De elektrische uitrusting was weer van A.C.E.C. en de twee motoren waren 43 pk sterk.
De bijnaam Delmez had alles te maken met het onderstel van deze motorrijtuigen. Bij aflevering beschikten de wagens over twee draaistellen waarvan de bedoeling was dat de bochten beter genomen zouden kunnen worden. Op de rechts stukken bleken de wagens echter onrustig te lopen en men besloot de draaistellen vast te zetten. Nu ontstond er echter veel slijtage en soms liep een wagen in een bocht vast.

Duidelijk is het oorspronkelijke Delmez onderstel te zien.

Duidelijk is het oorspronkelijke Delmez onderstel te zien.

Pas na de verbouwing in 1931 bij de RET waarbij zij van een twee-assig onderstel werden voorzien gingen de rijeigenschappen vooruit. Ook kwamen er natuurlijk de schaarbeugel en de zwarte-okergele kleur aan te pas.
De oorspronkelijke aflevering geschiedde met smalle kopraamstijlen, elektrische frontlantaarns en de crème kleur. Vanaf 1956 werden zij door de RET buiten bedrijf gesteld. Enkele bleven echter nog langere tijd dienstdoen als transportwagen en de 210 met het oorspronkelijke onderstel en de 220 met het twee-assige onderstel zijn als museumrijtuigen bewaard gebleven.

Een aparte belevenis met Delmez motorrijtuig 220, opgetekend door Theo Barten, willen wij u in dit kader niet onthouden:
Vijftig jaar geleden: nostalgisch trammen door Rotterdam met een DELMEZ
Van het type Delmez’ [spreek uit Delmeej is één rijvaardig exemplaar behouden gebleven, mr. 220. Mede hierdoor zullen velen er herinneringen aan hebben. Van tijd tot tijd wordt het rijtuig nog verhuurd voor een bijzondere rit. Weinigen echter zullen weten, dat er ook in het werkzame leven van deze wagen bijzondere ritten mee gemaakt werden. “Niet alledaags” kan met niet zeggen, want ze waren in de jaren 1952 – 1954 juist wel alledaags.
Aanleiding was een gebeurtenis van jaren eerder, waar het verhaal begint.
De oorsprong ligt bij de opening van de garage Sluisjesdijk is Charlois [spreek uit Sjaarloos]. Nadat deze garage in april 1947 was geopend, ontstond behoefte aan een speciale personeelswagen voor het depotpersoneel van de garage. Lijn 2 had het al bijzonder druk, daar in dit industriegebied veel bedrijven en fabrieken omstreeks hetzelfde tijdstip hun werkzaamheden aanvingen. Besloten werd als personeelswagen voor het garagepersoneel een ‘Parkwagen’ serie 152-201, te gebruiken. Slechts een gering aantal exemplaren hiervan reden nog spitsdiensten. Zo gebruikte men als vaste wagen de 157 met soms als vervanger de 163. Vanuit Remise Delfshaven werd via een per dienstmededeling bekend gemaakte route naar Charlois – Vlaskade gereden. Later, in de loop van 1952, mocht behalve personeel, ook het ‘gewone publiek’ met de personeelswagen mee. Er werd vanaf toen ‘lijn 2 – Charlois’ gefilmd. Bestuurder van Os met zijn vaste conducteur deden elke dag dienst op die tram. Het liefst reed van Os met de 157. Dat was dan ook het enige tweeassige motorrijtuig met railremmen. Die railremmen hebben toch zeker het leven van één kind gered. Toen op de Bergweg een kind een paar meter voor de wagen overstak, stond de wagen ogenblikkelijk stil! Voorbijgangers hadden dit gezien, waren daar vol bewondering voor! “Maar,” zo zei van Os, “…ze wisten natuurlijk niet, dat er van die railremmen onder zaten…”
Normaal afremmen deed hij veelal met de handrem. Parkwagens waren zeer zuinige wagens in stroomverbruik. Een wissel dat ‘met stroom’ genomen moest worden, moest niet met twee contacten – zoals gebruikelijk – maar met vier of vijf contacten ‘genomen’ worden, met natuurlijk stevig de handrem er op. Een wissel naar links moest met, een wissel naar rechts, zonder stroom bediend worden.
Eind 1952 werd de Parkwagen vervangen door een Delmez’. Tegelijkertijd werd de dienst uitgebreid. Van Remise Delfshaven werd uitgerukt naar het Station D.P. Vandaar werd op lijn 2 naar Charlois gereden om daar te 7.20 te verstrekken naar ‘D.P.’, alwaar de ongewone wagendienst te 7.48 uur aankwam op het reservespoor.

Motorrijtuig 220, lijn 16, Stationsplein, 1952

Er werd dan gefilmd ’16 » Oudedijk’ en daar aangekomen werd nog een rit gemaakt (vertrek 8.25 uur) als lijn 17 naar het Marconiplein. Vervolgens werd naar ‘Delfshaven’ ingerukt. In de avondspits werd vervolgens weer uitgerukt naar het kopspoor Pïeter de Hoochweg als lijn 15. Deze lijn had het extra druk als het bootje van de ‘Droogdok’ aankwam. Dan kwam men er verderop niet meer in, dus was een extra tram vanaf Pieter de Hoochweg naar Crooswijk zeer welkom. Jaren later reed er een speciale boottrein in de vorm van een Allan-trein, hetgeen zelfs nog met de vervangende lijn 9 gebeurde na 1969. Maar we blijven even bij 1953, nu 50 jaar geleden.
Typisch was, dat deze dienst elke dag van maandag tot zaterdag hetzelfde was, echter op zaterdag geen lijn 15. Iedere dag ook dezelfde bestuurder van Os en z’n vaste conducteur. Vijf gebroken diensten plus een halve dienst elke week en wel ’s zondags altijd vrij.
Maar … zij hadden dan ook ‘lichte dienst’, wat men tenminste lichte dienst noemt… Maar ook de passagiers waren elke dag dezelfde. Men wachtte op deze tram; motorwagen 220.
Daar ik in 1953 al mijn gemaakte tramritten in den lande noteerde, zelfs compleet met ritduur en kilometers (I), weet ik dat ik in dat jaar 164 ritten met deze dienst meemaakte. 136 x was het de 220. Tien dagen was de 220 in onderhoud, zodat het vijf maal de 221 was en vijf maal een lichte vierasser van Delfshaven, resp. 406, 410, 416 en 428, de laatste twee maal.
Vrijwel dezelfde passagiers maakten met bijna altijd dezelfde 220 dezelfde rit met dezelfde conducteur en dezelfde bestuurder. Na altijd weer dezelfde leuning op het achterbalcon gepakt te hebben begroette de conducteur je vriendelijk. Eenmaal je vaste zit- of staanplaats ingenomen te hebben vroeg de conducteur aan ‘het kind’ de kaart om af te mogen knippen, indien je een meisje was en aan de ‘broederlijn’ wat het wezen mocht, indien je een jongen was. Mijn plaats was steeds op het voorbalkon, rechts naast de bestuurder. Dit om voor uitstappende passagiers de schuifdeur te kunnen bedienen. De conducteur hield er steeds een bijzondere manier op na om de 220 van een halte te laten vertrekken in de vorm van een drumsolo tegen de houten stijl en onderwijl aan het riempje van het optisch signaal te trekken. De bestuurder, die na enkele meisjes van de toffeefabriek van Melle net iets te laat afgeleverd te hebben, op de Stadionweg zijn tram rustig het holletje af liet rijden, zijn pakje brood nam en aan zijn ontbijt begon. Hij stond altijd, zat nooit op het zadel. Na de eerste hap genomen te hebben, snel ‘op de tien’, dus op hoge snelheid over de Stadionweg. Teneinde sneller te zijn dan de te zelfder hoogte rijdende moderne stroomlijntrein der N.S., ‘mat-46’
richting Amsterdam. Dit met de bedoeling nog juist op tijd enkele gehaaste passagiers bij het Station Feijenoord (vanaf oktober 1953 Station Zuid) af te kunnen zetten, waarvoor ik voortijdig de voordeur opende, zodat deze rennende de trein konden halen! Hierna ging het met een welhaast angstaanjagende snelheid door de Oranjeboomstraat om in de herfst bij de halte Roentgenstraat bijna glijdend en met moeite tot stilstand te komen. Daarna, aan het eind van de Oranjeboomstraat, kon de 220 zich uitsluitend met de grootste moeite bedwingen niet de Koningshaven in te duiken, maar al schokkend linksaf de Nassaukade op te draaien. Een politieagent hield dan bij het Stieltjesplein met gezag wat fietsers voor ons tegen en wanneer de tram zich met hoog geschreeuw door de boog naar rechts wrong richting Koninginnebrug, was voor de conducteur het tijdstip aangebroken, zijn voorraad boterhammen aan te spreken. Dan ging het met een langzaam ‘boem – boem’, dat tot driemaal herhaald werd, over de Koninginnebrug. Bij de vierassers hoorden we het meer vertrouwde ‘boem – boem / boem – boem’, dit ook tot driemaal toe, met bijwagen nog eens extra. Na ook nog de Willemsbrug te zijn afgereden, kwam bestuurder van Os steevast zijn buurman tegen, die daar met zijn vrachtauto richting Zuid reed. Op de ‘Vismarkt zonder vis’, zoals de bestuurder het noemde, werd de wagen voor een belangrijk deel ontlast. Met de resterende passagiers werd de ochtendrit voortgezet. Als dan met een vrolijk vaarde de ‘hol’ langs ‘De Bijenkorf’ werd afgereden, moest men als staande passagier enkele veiligheidsmaatregelen in acht nemen, want de boog naar de Coolsingel moest ‘genomen’ worden. Alles was los en vast zat aan de 220 rammelde en kraakte. Maar de passagiers overleefden het elke ochtend weer en op rustige wijze werd verder gereden langs een goeddeels nog kale binnenstad, waar wel op 9 oktober 1953 feestelijk de Lijnbaan werd geopend.
Als we dan bij het Station D.P. aangekomen waren op het reservespoor, vanwaar op diverse zondagen trams vertrokken naar Stadion Feijenoord, was ik gaarne de conducteur ter wille om nog even op het achterbalcon twee lijnfilms van 2 naar 16 te verdraaien en een richtingfilm naar de Oudedijk te filmen. Het bespaarde de kleine conducteur een klim vanaf het lage balcon.
Dat er een goede band bestond tussen personeel en passagiers van deze dagelijkse ochtendrit blijkt wel uit een goed gevulde fruitmand die bestuurder van Os een poosje na de oorlog ontving bij zijn 25-jarig ambtsjubileum. Het kaartje wat er aan hing vermeldde: “Van de vaste klanten van het voorbalcon.”
Theo Barten (2003)

Klik hier voor de fotogalerij 202-221

nummerleverancierlengteradstandmotoruurvermogengewichtzitplaatsenstaanplaatsenafleveringin dienstbijzonderheden
202Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
203Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
204Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
205Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
206Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
207Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
208Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
209Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
210Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
211Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
212Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
213Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
214Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
215Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
216Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
217Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
218Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
219Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
220Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET
221Allan104304000ACEC2x3713213019241924In 1927 over naar RET